Bijenvolk: Alles wat je moet weten over deze fascinerende insecten

Bijenvolken zijn een fascinerend en belangrijk onderdeel van onze wereld. Deze kleine insecten spelen een cruciale rol in de bestuiving van planten en gewassen, wat essentieel is voor de voedselproductie en het behoud van onze ecosystemen. 

Maar bijenvolken zijn niet alleen belangrijk vanuit een ecologisch perspectief; ze hebben ook een rijke culturele geschiedenis en worden al duizenden jaren door mensen gehouden voor de honing en de bijenwas.

Een bijenvolk bestaat uit een koningin, werksters en darren. Elke bij heeft zijn eigen taak in het volk en samenwerken is essentieel voor het voortbestaan van het volk. 

Het is fascinerend om te zien hoe deze kleine insecten op elkaar reageren en communiceren om hun taken uit te voeren en het volk te laten gedijen. 

Bijenhouden is dan ook een hobby die steeds populairder wordt onder mensen die geïnteresseerd zijn in de natuur en duurzaam leven.

Hoewel bijenvolken van nature voorkomen in het wild, worden ze ook door mensen gehouden in bijenkorven en bijenkasten. 

Het houden van bijen is echter niet zonder uitdagingen en vereist kennis en zorgvuldigheid. In dit artikel kun jij meer leren over het bijenvolk, de rol van wilde bijen in de natuur, bijen in de cultuur, en hoe bijenhouden werkt.

Wat is een Bijenvolk?

Een bijenvolk is een gemeenschap van bijen die samenleven in een zelf gebouwd nest, een bijenkorf of bijenkast. Een bijen-volk bestaat uit duizenden bijen, waaronder de werksters, de darren en slechts 1 koningin. 

Het bijenvolk heeft als doel om het nest of bijenkast te onderhouden, voedsel te produceren en voor de voortplanting te zorgen.

De werksters zijn vrouwelijke bijen die verantwoordelijk zijn voor het verzamelen van nectar en stuifmeel, het schoonmaken van de bijenkorf en het voeden van de larven. 

Ook is er een bevoorrecht kleine groep werksters belast met de verzorging van de koningin. De darren, daarentegen, zijn mannelijke bijen die als belangrijkste taak hebben de koningin te bevruchten. 

De koningin is de leider van het volk en zij is de enige vruchtbare bij in het nest.

Hoe werkt een Bijenvolk?

De bijenkoningin is de enige vruchtbare bij in het volk en nadat ze gepaard heeft met verschillende darren, legt dagelijks honderden eitjes. Als de eitjes ervoor klaar zijn zal de koningin ze gaan leggen in de in het nest gebouwde cellen. 

De eitjes zullen dan in enkele dagen uitgroeien tot larven en vervolgens tot bijen.

De honing is een belangrijk product van het bijenvolk. Het wordt geproduceerd uit de nectar van bloemen en wordt opgeslagen in de raten van de bijenkorf. 

De bijen maken de raten van was en vullen deze met honing. De honing wordt gebruikt als voedsel voor de bijen en wordt ook geoogst door imkers voor consumptie door mensen.

Functies van Bijenvolken voor de mens

Een bijenvolk heeft verschillende functies die het vervult om te kunnen overleven en zich voort te planten. Hieronder worden de belangrijkste functies van bijenvolken beschreven.

🐝 Bestuiving

Een belangrijke functie van bijenvolken is bestuiving. Bijen zijn verantwoordelijk voor het bestuiven van veel gewassen, waaronder fruitbomen, groenten en noten. 

Dit is van groot belang voor de voedselproductie en de biodiversiteit. Bijen verzamelen nectar en stuifmeel tijdens het bestuivingsproces en brengen dit over naar andere bloemen, waardoor deze kunnen groeien en vrucht dragen.

🐝 Honingproductie

Een andere belangrijke functie van bijenvolken is de productie van honing. Bijen verzamelen nectar van bloemen en brengen dit naar de bijenkorf, waar ze het omzetten in honing. 

Honing is niet alleen een zoetmiddel, maar heeft ook antibacteriële eigenschappen en wordt in veel culturen gebruikt als medicijn. Imkers oogsten de honing van bijenvolken en verkopen dit als een natuurlijk product.

🐝 Bijenwasproductie

Bijen produceren ook bijenwas, dat wordt gebruikt om de bijenkorf te bouwen en honing in op te slaan. Bijenwas wordt door ons gebruikt voor de productie van kaarsen, cosmetica en andere producten. 

Bijenwas heeft antibacteriële en ontstekingsremmende eigenschappen en wordt in sommige culturen al eeuwen lang gebruikt als medicijn.

Levenscyclus van een Bijenvolk

Ontwikkeling van een Bijenvolk

Een bijenvolk begint met een bevruchte koningin die eitjes legt. De eitjes komen na drie dagen uit en de larven worden gevoed met zogeheten koninginnengelei. 

Na zes dagen worden de larven afgesloten met een wasdekseltje en verpoppen ze zich. Na ongeveer 12 dagen komen de werksterbijen uit hun cocon. 

Na 16 dagen komen de darren uit hun cocon en na 21 dagen komen de nieuwe koninginnen uit hun cocon.

Taken binnen een Bijenvolk

Binnen een bijenvolk hebben de bijen verschillende taken. De koningin legt eitjes en wordt verzorgd door de werkbijen. 

De werkbijen doen het grootste deel van het werk in het bijenvolk. Ze verzamelen nectar, stuifmeel en water en maken daar honing van. Daarnaast zorgen ze voor de larven en verdedigen ze het bijenvolk. 

De darren hebben als taak om de koningin te bevruchten. Het bijenvolk heeft een cyclus die bepaald wordt door de seizoenen en de beschikbaarheid van voedsel. In de winter is er weinig voedsel beschikbaar en het bijenvolk houdt dan een soort winterslaap. 

In het voorjaar begint het bijenvolk weer te groeien en worden er nieuwe bijen geboren. 

In de zomer is er veel voedsel beschikbaar en het bijenvolk groeit dan het snelst. In de herfst begint het bijenvolk zich voor te bereiden op de winter en worden er minder nieuwe bijen geboren. 

Het is belangrijk om bijen te beschermen, omdat ze een belangrijke rol spelen in de bestuiving van planten. Bijen zorgen ervoor dat planten vruchten en zaden produceren en daarmee dragen ze bij aan de biodiversiteit.

Geschiedenis van de bij

Al in de Egyptische oudheid, zo rond 2800 voor Christus, worden bijen geteeld voor de honing en de was. Rond 300 voor christus beschrijft Aristoteles in zijn “Historia Animalum” het leven van de bij. 

En wat korter geleden, zo rond 800 na christus, vaardigt Karel de Grote de eerste wetten of regels uit betrekking hebbende op het houden van bijen. 

Gelijkertijd hiermee werd ook de belasting op bijenwas(!) ingevoerd.

De eerste bijenkasten ontstonden rond 1850 in de VS en iets later werd de honigcentrifuge uitgevonden. 

Dit apparaat maakte het makkelijker om de honing uit de raten te kunnen slingeren. Een techniek die nu in de moderne imkerij nog steeds toegepast word.

De bijen hebben ook altijd een belangrijke rol gespeeld in de mythologie en in verschillende religies. 

Zo staat een bij gezeten op een Lotusbloem in het hindoeïsme symbool voor de god Vishnu. Bijen worden ook door andere geloven als symbool gezien van reinheid, deugdzaamheid, nijver en onsterfelijkheid en wedergeboorte.

Bedreigingen voor Bijenvolken

Bijenvolken worden bedreigd door verschillende factoren die hun overleving in gevaar brengen. 

Deze bedreigingen kunnen leiden tot een afname van de bijenpopulatie, wat weer gevolgen heeft voor de bestuiving van planten en de productie van voedsel. 

Hieronder worden enkele belangrijke bedreigingen voor bijenvolken beschreven.

Klimaatverandering

De klimaatverandering heeft een negatieve invloed op de bijenpopulatie. Het leidt tot het niet-gelijktijdig verschijnen van bijen en hun favoriete bloemen, waardoor de bijen onvoldoende voedsel kunnen vinden. 

Ook zorgt de klimaatverandering voor extreme weersomstandigheden, zoals langdurige droogte en overstromingen, die een negatieve invloed hebben op de bijenpopulatie.

Pesticiden

Pesticiden zijn schadelijk voor bijen en leiden zelfs tot sterfte van complete bijenvolken. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen leidt tot vergiftiging van bijen, waardoor ze niet meer in staat zijn om te foerageren of terug te keren naar hun kolonie. 

Ook leiden pesticiden tot verzwakking van bijen, waardoor ze vatbaarder worden voor ziekten en plagen.

Ziekten en Plagen

Ziekten en plagen zijn een belangrijke bedreiging voor bijenvolken. Een bekende ziekte is de varroa-mijt, die zich voedt met het bloed van bijen en hiermee virussen overdraagt. 

Ook andere ziekten en plagen, zoals de Amerikaanse vuilbroed en de Europese vuurschimmel, leiden tot sterfte van bijenvolken.

Hoe Beschermen we Bijenvolken

Bijen spelen een belangrijke rol in de bestuiving van planten. Daarom is het belangrijk om de bijenvolken te beschermen. 

Dat moet op mondiaal niveau gebeuren maar ook jij als individu kunt hieraan jouw bijdrage leveren. 

Er zijn verschillende manieren waarop dit kan worden gedaan, zoals het creëren van bij-vriendelijke tuinen, het ondersteunen van imkers en bijenhouders en het financieren van onderzoek naar bijensterfte.

Wat zijn bij-vriendelijke tuinen?

Een bijvriendelijke tuin is een tuin die is ontworpen om bijen aan te trekken en te ondersteunen. Dit kan worden bereikt door het planten van bij-vriendelijke planten en bloemen, het vermijden van pesticiden en het bieden van een water. 

Bij-vriendelijke tuinen zijn niet alleen goed voor bijen, maar ook voor andere bestuivers en de biodiversiteit in het algemeen.

Enkele voorbeelden van bijvriendelijke planten zijn:

• Krokussen
• Bloeiende kruiden zoals tijm en rozemarijn
• Zonnebloemen
• Paarse dovenetel
• Wilde klimop
• Papavers en klaprozen, vingerhoedskruid

Ook als je maar een kleine tuin hebt kun je impact hebben door bij-vriendelijke bloemen te zaaien. Zelfs op je balkonnetje is het mogelijk om bloemen in potten te planten waar bijen graag op afkomen. 

Een belangrijk onderdeel van de bij-vriendelijke tuin is ook het bijenhotel. Dit is een vaak van hout gemaakte constructie die doet denken aan een vogelhuisje met allemaal pijpjes en holletjes erin.

Dat is feitelijk ook wat hebt het is, een nestje waar bijen graag in slapen of zelfs eitjes in willen leggen.

Ook openbare parken en plantsoenen kunnen heel goed bij-vriendelijk worden ingericht. Wellicht heeft de gemeente waar jij woont wel behoefte aan vrijwilligers om dit te kunnen bereiken. Neem gerust contact op met iemand die verantwoordelijk is voor het openbare groen in jouw stad of dorp.

Imkerij

Imkerij is het houden van bijen in bijenkorven of bijenkasten. Imkers spelen een belangrijke rol bij het beschermen van bijenvolken en het bevorderen van de bestuiving van planten. 

Door bijen te houden en te verzorgen, kunnen imkers bijensterfte voorkomen en bijenkolonies ondersteunen.

Imkers kunnen ook bijdragen aan het behoud van bijenpopulaties door het fokken van bijen die resistent zijn tegen ziekten en plagen. 

Door het ondersteunen van lokale imkers en het kopen van lokale honing, kun jij bijdragen aan het behoud van bijenpopulaties en tegelijkertijd de lokale economie ondersteunen.

De Nederlandse bijenhoudersvereniging (de NBV) kent zo’n 200 lokale verenigingen die jouw steun en hulp goed kunnen gebruiken. Informeer bij hen of je producten zoals honing en waskaarsen kunt afnemen en of ze op zoek zijn naar vrijwilligers voor tellingen en andere ondersteunende werkzaamheden. 

Onderzoek

Onderzoek naar bijensterfte is van cruciaal belang voor het behoud van bijenvolken. Wetenschappers kunnen de oorzaken van bijensterfte vaststellen en oplossingen vinden om deze te voorkomen. 

Onderzoek kan ook bijdragen aan het ontwikkelen van nieuwe technologieën en methoden om bijenpopulaties te ondersteunen en te beschermen.

Financiering van onderzoek naar bijensterfte is daarom van groot belang. Overheden, bedrijven en ook jij als particulier, kunnen bijdragen aan onderzoek naar bijensterfte. 

Door het financieren van onderzoeksprojecten en het ondersteunen van organisaties die zich bezighouden met het behoud van bijenpopulaties. Jouw donatie zal zeker gewaardeerd worden!

Conclusie

Het bijenvolk is een fascinerend en complex organisme dat essentieel is voor het bestuiven van planten en het produceren van honing. 

Door het begrijpen van de biologie en het gedrag van het bijenvolk, kunnen imkers zorgen voor gezonde en productieve bijenkolonies.

Een belangrijk aspect van het bijenhouden is het monitoren van de gezondheid en de voedselvoorraad van het bijenvolk. 

Bijen hebben voldoende voedsel nodig om te overleven en om honing te produceren. Imkers moeten regelmatig de voedselvoorraad controleren en indien nodig bijvoeren.

Daarnaast is het van belang om de volkssterkte in de gaten te houden. Een normaal bijenvolk bevat tussen de 25.000 en 40.000 bijen. 

Als de volkssterkte te laag is, kan dit wijzen op ziekte of een gebrek aan voedsel. Imkers moeten in dat geval actie ondernemen om het bijenvolk te ondersteunen.

Imkers kunnen verschillende rassen van honingbijen houden, elk met hun eigen kenmerken en voor- en nadelen. Het is belangrijk om te kiezen voor een ras dat geschikt is voor de lokale omstandigheden en dat goed presteert in de bijenstal.